برخی نوزادان با افزایش سن مشکلات شنوایی پیدا می‌کنند. حتی اگر در غربالگری بدو تولد شنوایی نوزاد سالم بوده باشد، همچنان با رشد و تغییرات جسمی او به دنبال نشانه‌هایی باشید که مطمئن شوید شنوایی او سالم است. با استفاده از این راهنما مشخص کنید که آیا رشد شنوایی کودکتان به درستی انجام می‌شود یا خیر؟ فقط به خاطر داشته باشید که نوزادان با هم متفاوت هستند و در سنین مختلف به مراحل کلیدی رشد خود می‌رسند.
- به صداهای بلند واکنش نشان می‌دهد
- صداهای آرام تولید می‌کند
- وقتی با او حرف می‌زنید، می‌خندد یا آرام می‌شود
- صدای شما را می‌شناسد و با صدای شما آرام می‌شود
- صداها را با چشم خود دنبال می‌کند
- به تن صداها واکنش نشان می‌دهد
- صداهای نامفهوم تولید می‌کند
- از صدای جغجغه و اسباب‌بازی‌ها خوشش می‌آید
- به موسیقی توجه نشان می‌دهد
- صداهای بلند او را اذیت می‌کند
- به شنیدن صداها یا اسم خود واکنش نشان می‌دهد، حتی اگر بلند نباشد
- به سمت جهت صداها سر خود را حرکت می‌دهد یا می‌چرخد
- وقتی با او صحبت شود گوش می‌دهد
- به تقاضاهای ساده مانند «بیا اینجا» واکنش نشان می‌دهد
- به چیزهایی که در موردشان صحبت می‌کنید نگاه می‌کند
- صداها را تکرار می‌کند
ناشنوایی چیست؟
ناشنوایی زمانی اتفاق می افتد که هرکدام از بخش‌های گوش به درستی کار نکنند. ناشنوایی یک نقص مادرزادی شایع است. نقص‌های مادرزادی تغییرات ساختاری هستند که در هنگام تولد وجود دارند و می‌توانند در هر قسمتی از بدن دیده شوند. این نقص‌ها ممکن است ظاهر یا کارکرد بدن و یا هر دو را تحت تأثیر قرار دهند. نقص‌های مادرزادی همچنین می‌توانند منجر به مشکلاتی در سلامت عمومی، رشد بدن یا کارکرد آن شوند. سالانه در آمریکا 3 تا 1000 نوزاد (کمتر از یک درصد) با نوعی نقص شنوایی متولد می‌شوند.
وقتی نوزادی ناشنوا متولد می‌شود، ناشنوایی مادرزادی دارد. ناشنوایی می‌تواند در طول دوران نوزادی، کودکی یا بزرگسالی هم ایجاد شود.
نشانه‌های ناشنوایی چیست؟
نشانه‌های ناشنوایی در نوزادان می‌تواند موارد زیر باشد:
⚠️ با صداهای بلند یکه نمی‌خورد.
⚠️ پس از شش ماهگی به سمت صدا برنمی‌گردد.
⚠️ تا یک سالگی تک کلمه‌هایی مثل ماما یا بابا نمی‌گوید.
⚠️ وقتی شما را می‌بیند سر خود را بر می‌گرداند، اما وقتی صدایش می‌زنید واکنش نشان نمی‌دهد
⚠️ برخی صداها را می‌شنود و برخی دیگر را نه
اگر نوزاد شما در هر زمانی نشانه‌های نقص شنوایی را بروز داد، با پزشک تماس بگیرید تا شنوایی او را چک کند.
از کجا متوجه شوید که نوزاد نقص شنوایی دارد؟
تمامی نوزادان قبل از یک ماهگی باید غربالگری شنوایی شوند. اکثر نوزادان در هنگام تولد و قبل از ترخیص از بیمارستان، طی غربالگری بدو تولد، تست شنوایی می‌دهند. غربالگری بدو تولد بیماری‌های جدی اما نادر و عمدتاً قابل درمان را در هنگام تولد بررسی می‌کند. این غربالگری شامل خون، شنوایی و قلب می‌شود.
اگر غربالگری بدو تولد مشکلی را نشان دهد، همیشه به این معنی نیست که نوزاد شما ناشنوایی دارد. اما باید در اسرع وقت و قبل از سه ماهگی یک تست کامل شنوایی را انجام دهد. تست شنوایی کامل به پزشک کمک می‌کند ناشنوایی نوزاد را تشخیص دهد. اگر نوزاد شما ناشنوایی دارد، باید سریعاً درمان را آغاز کرد.
در غربالگری بدو تولد چه تست‌هایی برای شنوایی گرفته می‌شود؟
نوزاد شما در غربالگری بدو تولد یکی از این آزمایشات را انجام خواهد داد:
1- پاسخ شنیداری ساقه مغز (ABR)
این تست با استفاده از چسب هایی به نام الکترود و یک کامپیوتر، واکنش عصب شنوایی و مغز را به صدا ثبت می‌کند. پرستار این برچسبها را روی سر نوزاد و هدفون‌های نرم را در گوش او قرار می‌دهد. سپس صدا را از طریق هدفون به گوش نوزاد می‌فرستد و امواج مغزی او را بررسی می‌کند تا واکنش مغز را ثبت کند. این تست می‌تواند نشان دهد که آیا مغز اطلاعات صوتی را به وضوح دریافت می‌کند یا خیر؟ این تست را می‌توان در هنگام خواب نوزاد هم انجام داد.
2- گسیل‌های خودبه خودی گوش (OAE)
این تست واکنش گوش داخلی به صدا را بررسی می‌کند. پرستار یک هدفون کوچک را در گوش نوزاد قرار می‌دهد. هدفون به کامپیوتر وصل است. سپس از طریق هدفون صداهایی پخش می‌شود که در کانال گوش نوزاد پژواک ایجاد می‌شود. اگر پژواک ایجاد نشود ممکن است نشانه نقص شنوایی باشد. در این تست هم نوزاد می‌تواند خواب باشد.
دیگر تست‌های شنوایی برای نوزادان
اگر تست ABR یا OAE نوزاد در غربالگری بدوتولد موفقیت‌آمیز نباشد، پزشک او را به شنوایی‌سنج ارجاع می‌دهد. شنوایی‌سنج مشکلات شنوایی را در نوزادان، کودکان و بزرگسالان تشخیص داده و درمان می‌کند. پزشک همچنین ممکن است نوزاد شما را به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع دهد.
متخصص شنوایی‌سنجی یک تست کامل برای سنجش نقص شنوایی را انجام می‌دهد. این تست‌ها می‌توانند شامل تست‌های ABR و OAE و دیگر تست‌های شنوایی شوند. شنوایی‌سنج همچنین یک ارزیابی شنوایی‌سنجی رفتاری هم انجام می‌دهد تا همه بخش‌های گوش نوزاد را بررسی کند.
برای این تست، شنوایی‌سنج واکنش نوزاد به صدا و تغییر رفتارهای او را چک می‌کند. نوزاد برای این تست باید بیدار باشد. شنوایی‌سنج صدایی را پخش می‌کند و بررسی می‌کند که آیا نوزاد به آن واکنش نشان می‌دهد یا خیر؟ به عنوان مثال، چشم‌های نوزاد ممکن است حرکت کند یا نوزاد سر خود را بچرخاند، پستانک خود را بمکد، ساکت شود یا به صدا گوش دهد. اگر نوزاد به صدا واکنش نشان دهد، شنوایی‌سنج به او یک پاداش می‌دهد مانند یک اسباب بازی با نورهای چشمک‌زن. به این کار شنوایی‌سنجی تقویتی می گویند.
نحوه درمان ناشنوایی
درمان به سلامت عمومی نوزاد و دلیل ناشنوایی بستگی دارد. درمان باید سریع و قبل از شش ماهگی آغاز شود تا مهارتهای گفتاری، زبانی و اجتماعی نوزاد تقویت شود. درمان ناشنوایی نوزاد شامل موارد زیر می‌شود:
✅ کاشت حلزون
حلزون یک دستگاه الکترونیکی کوچک است که می‌تواند به برخی نوزادان با نقص شنوایی شدید و عمیق کمک کند. بخشی از حلزون روی سر و پشت گوش قرار می‌گیرد. بخش‌های دیگر داخل گوش و در طول عمل جراحی قرار می‌گیرند. نوزادان از یک سالگی می‌توانند عمل کاشت حلزون انجام دهند. این کار باعث شنوایی کامل کودک نمی‌شود اما می‌تواند حس شنیدن صداها را به او بدهد. شنیدن از طریق حلزون با شنیدن طبیعی متفاوت است. متخصصانی مانند شنوایی‌سنج و گفتاردرمانگر می‌توانند به کودک یاد بدهند که چگونه از طریق حلزون بشنود و مهارتهای گفتاری، زبانی و اجتماعی او را تقویت کنند.
✅ لوله گوش
این لوله‌های ریز داخل پرده گوش قرار می‌گیرند. لوله گوش باعث می‌شود که هوا به درون گوش میانی جریان یابد و از جمع شدن مایع پشت پرده گوش جلوگیری می‌کند. نوزاد شما در موارد زیر به لوله گوش نیاز دارد:
✔ زیاد دچار عفونت گوش می‌شود (سه مرتبه یا بیشتر در عرض شش ماه؛ یا چهار مرتبه یا بیشتر در عرض یک سال)
✔ پشت پرده گوشش تجمع مایع یا التهاب (قرمزی و تورم) دارد
✔ به دلیل عفونت گوش دچار نقص شنوایی شده است
✅ سمعک
سمعک می‌تواند صدا را بلندتر کند و از یک ماهگی در گوش کودک قرار گیرد. اگر کودک شما نقص شنوایی شدید یا عمیق دارد، سمعک ممکن است نتواند به او کمک کند.
✅ یادگیری مهارتهای زبانی خاص
کودکانی که نقص شنوایی دارند ممکن است به مهارتهای زبانی خاص برای برقراری ارتباط نیاز داشته باشند. به عنوان مثال، برخی از آنها باید برای برقرار ارتباط با زبان اشاره را بیاموزند. زیان اشاره با استفاده از شکل، جایگاه و حرکت دستها به همراه حرکات صورت و بدن ارتباط برقرار می‌کند.
✅ دارو، از جمله آنتی بیوتیک
اگر کودک شما عفونت گوش دارد که باعث کاهش شنوایی می‌شود، پزشک آنتی‌بیوتیک مانند آموکسی‌سیلین تجویز می‌کند. همچنین پزشک داروهای بدون نسخه هم پیشنهاد می‌کند تا درد و تب را کاهش دهد. این داروها می‌توانند شامل قطره گوش، استامینوفن و ایبوپروفن شود.
✅ گفتاردرمانی
در گفتاردرمانی کودک یاد می‌گیرد که چگونه واضح‌تر صحبت کند یا با روش‌های دیگر ارتباط برقرار کند. آسیب‌شناسان گفتار-زبان (گفتاردرمانگر) به کودکان کمک می‌کنند صدا تولید کنند، صدای خود را بهبود دهند و با دیگران ارتباط برقرار کنند.
✅ جراحی
جراحی می‌تواند برخی مشکلات ساختاری گوش خارجی و میانی را اصلاح کند.
پیشگیری از ناشنوایی در نوزادان
برخی از انواع نقص شنوایی مانند ناشنوایی ژنتیکی قابل پیشگیری نیست. اما ناشنوایی ناشی از عفونت یا تولد زودرس قابل پیشگیری هستند. کارهایی که می‌توانید انجام دهید شامل موارد زیر است:
قبل از بارداری چکاپ کامل انجام دهید: چکاپ قبل از بارداری نشان می‌دهد که شما کاملاً سالم هستید و می‌توانید باردار شوید.
مطمئن شوید که همه واکسن‌ها را دریافت کرده‌اید: در مورد واکسن‌های قبل از بارداری با پزشک خود مشورت کنید. به عنوان مثال، ممکن است نیاز به واکسن ام‌ام‌آر داشته باشید که از سرخک و سرخجه پیشگیری می‌کند.
تست عفونت مانند عفونت مقاربتی بدهید: آزمایش و درمان زودهنگام می‌تواند به داشتن بارداری و نوزاد سالم کمک کند.
تمامی چکاپ‌های قبل از زایمان را انجام دهید. پزشک در هر ویزیت وضعیت شما و جنین را چک می‌کند. مراقبت بارداری زودهنگام و منظم به داشتن یک بارداری سالم کمک می‌کند. حتی اگر حس می‌کنید مشکلی ندارید، باز هم همه ویزیت‌ها را انجام دهید.
از عفونت جلوپگیری کنید برای این منظور باید کارهای زیر را انجام دهید:
🟨 اگر نیاز به واکسیناسیون دارید حتماً آن را انجام دهید. از پزشک خود سؤال کنید که آیا واکسیناسیون در طول بارداری مجاز است یا خیر.
🟨 پس از رفتن به دستشویی یا تخلیه بینی حتماً دستان خود را با آب و صابون بشویید.
🟨 رابطه جنسی ایمن داشته باشید. این یعنی تنها با یک فرد رابطه داشته باشید و آن فرد هم تنها با شما رابطه داشته باشد. اگر مطمئن نیستید که شریک جنسی شما بیماری مقاربتی ندارد، از ابزار پیشگیری مانند کاندوم زنانه، مردانه یا سد دهانی (dental dam) استفاده کنید. سد دهانی یک قطعه مربع شکل لاستیکی است که در طول رابطه دهانی شما را از بیماری مقاربتی محافظت می‌کند.
🟨 گوشتی که کامل پخته نشده است را مصرف نکنید.
🟨 به مدفوع گربه دست نزنید.
تمامی چکاپ های نوزاد را انجام دهید: در طول این چکاپ‌ها، پزشک سلامت عمومی و رشد کودک را بررسی می‌کند. همچنین واکسن‌های لازم برای پیشگیری از عفونت‌های جدی را دریافت می‌کند.
عفونت گوش را زود درمان کنید: اگر فکر می‌کنید که نوزادتان عفونت گوش دارد، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. نشانه‌ها و علائم عفونت گوش شامل موارد زیر هستند:
⛔ کشیدن گوش
⛔مشکل در شنوایی یا خوابیدن
⛔گریه بیش از حد معمول، به ویژه وقتی نوزاد در وضعیت خوابیده است
⛔مشکل تعادل
⛔تب
⛔سردرد
⛔خروج مایع از گوش
نوزاد را از صداهای بلند دور نگه دارید: پنجره‌ها و درها را ببندید تا صداهای بلند نزدیک به کودک را محدود کنید. صدای تلویزیون و رادیو را کم کنید. اسباب بازی‌هایی که به کودک می‌دهید باید بدون صدا یا با کمترین میزان صدا باشند. کودک را به مراسم پرسروصدا مانند کنسرت و آتش بازی نبرید. اگر کودک را به مکانی پرسروصدا بردید، از گوش‌بند ایمنی استفاده کنید تا صدا را محدود کند. اگر در یک مکان پرسروصدا کودک گوش خود را می‌گیرد و ناراحت است، بهتر است که محل را ترک کنید.
